TÜRKAV’DAN SARIKAMIŞ SERGİSİ
Kars’ın Sarıkamış ilçesindeki Allahuekber Dağları’nda 104 yıl önce şehit olan 60 bin Mehmetçik, Tokat’ta fotoğraflarla anıldı.
Tokat’ta Sarıkamış Harekatı’nın 104. yılı anma etkinlikleri kapsamında Türkiye Kamu Çalışanları Kalkınma ve Dayanışma Vakfı (TURKAV) Tokat Şubesi tarafından fotoğraf sergisi açıldı. Cumhuriyet Meydanında açılan sergiye vatandaşlar yoğun ilgi gösterdi. Serginin açılışı saygı duruşunda bulunulması ve İstiklal Marşının okunmasıyla başlayan törenle yapıldı.
Sarıkamış felaketini iyi anlamak ve unutturmamak adına TÜRKAV tarafından açılan fotoğraf sergisinde konuşan TÜRKAV Tokat Şube başkanı Metin Tayarer, Sarıkamış Harekatı’nın öneminden bahsetti. Sarıkamış Harekatı sürecini anlatan Tayerer, şunları kaydetti:
“104 yıl önce Sarıkamış’ta uğranılan yenilgi, etkileri günümüzde dahi hissedilen bir takım felaketler dizisine neden olmuştur. Bu açıdan Sarıkamış felaketini iyi anlamak önem arz etmektedir. Osmanlı Devleti’nin Yavuz ve Midilli olayı ile fiilen 1’inci Dünya savaşına katılması ile 1 Kasım 1914 tarihinden itibaren Rus-Kafkas ordusu Türk hududuna taarruza başladı. Türk ve Rus orduları arasında yaklaşık 22 gün süren savaşlar her iki taraf için de neticesiz kalmıştır. Enver Paşa, Kars, Batum, Ardahan vs. kurtarmak için Sarıkamış’a yapılacak büyük bir saldırının hazırlıklarına başladı. Doğu Cephesi komutanlığını üzerine alan Enver Paşa’nın hazırladığı plana göre saldırı çok geniş bir cepheye yöneltilecektir. Bu bağlamda, asıl askeri güçler Sarıkamış’a, bir kolordu Batum’a ve başka bir birlik de İran üzerinden geçerek cephenin güney kanadına saldıracaktı. Enver Paşa’ya göre, düşman cephe taarruzları ile değil yapılacak bir kuşatma hareketiyle imha edilebilirdi. Bu kuşatma harekatından Enver Paşa’nın hedefleri çok daha büyüktü. Enver Paşa, bu bölgedeki Rus kuvvetleri imha edilebilirse 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda kaybedilen Doğu Anadolu topraklarının geri alınabileceğine, Rus esaretindeki Kafkas halklarının Türkler lehine bir isyan başlatabileceklerine ve böylelikle Osmanlı Devleti’nin Kafkasya, Iran ve Türkistan’ı ele geçirebileceğine inanmaktaydı. Enver Paşa, hazırlamış olduğu kuşatma planının başarıya ulaşacağına inanmışsa da bölgedeki bazı komutanlar buna inanmamaktaydı. Bizzat cepheye gelen Enver Paşa 15 Aralıkta Köprüköy’deki ordu karargahına ulaştı. Enver Paşa, harekat konusunda şüpheleri bulunan komutanların tamamını değiştirerek yeni bir komuta kademesi oluşturdu ve 19 Aralık’ta taarruz emrini verdi. Bu harekatı yürütecek olan 3. Ordu 9., 10., 11. Kolordular ve 2. Süvari Tümeninden mürekkep olup mevcudu 120 bin kişi idi. Rusların kuvvetleri ise yaklaşık 100 bin kişi olup, sayıca daha az olmalarına karşın teçhizatları Türk ordusu ile kıyaslanamayacak derecede mükemmel idi. 9, 10 ve 11. Kolordunun 90 bin kişilik muharip kuvvetiyle 22 Aralık’ta başlayacak olan harekatın hedefi düşmanın asıl kuvvetlerini Kars istikametinden ayırarak Aras vadisine doğru atmak ve cephe gerisiyle bağlantısını keserek imha etmekti. Bölgenin coğrafi konumu i erzak ve nedeniyle erzak ikmali konusunda yaşanan sıkıntılar ve erzak yetersizliği nedeniyle kuşatma kuvvetleri yanlarına kuru ekmek ve zeytinden oluşan sadece dört günlük erzak alabilmişlerdi. Harekatın başarılı olması için kuşatma kuvvetlerinin dört beş gün iç levazım depolarını ele geçirip, Rusların Kars’a çekilmelerine fırsat vermeden dönüş yollarını kapamaları gerekmekteydi. Bu nedenle, Rus ordusunun dönüş yolu üzerinde bulunan ve ana lojistik üssü konumunda olan Sarıkamış kasabası stratejik açıdan Türk taarruzunun en önemli hedefi ahilen gelmiş ve harekatın kaderi Sarıkamış’ın ele geçirilmesine bağlanmıştı.
Enver Paşa’nın hazırlamış olduğu planın başarılı olmaması için hiçbir neden yoktu. Çünkü Ruslar, Türk taarruzunun maksadım ancak üç gün sonra anlayabilmiş ve tedbir almaya çalışmıştır. Enver Paşa’nın hazırlamış olduğu plan daha ilk günlerinde Hafız Hakkı Paşa, fevri davranışları nedeniyle değişikliğe uğramak zorunda kalmıştır. Hafız Hakkı Paşa, 10. Kolorduyu Allahuekber Dağlarından aşırarak Sarıkamış’a ulaşmayı hedefledi. Fakat bir metreyi aşan kar ve tipi askerlerin saatte ancak bir kilometre yürümesine izin vermekte ve neticede eski 30’ları bulan soğuk Allahuekber Dağlarında 10 bin Mehmet’in donarak şehit olmasına neden olacaktır. Her ne kadar 3 bin kişilik bir kuvvet Sarıkamış’a girmişse de bunlar Ruslar tarafından geri püskürtülmüştür. Yenilgiyi gören Enver Paşa 10 Ocak 1915’te 3. Ordu Komutanlığını Tuğgeneral Hafız Hafız Hakkı Paşa’ya devrederek İstanbul’a dönecektir.”
NİKSAR 9’UNCU ALAY DA ANIMSATILDI
Sarıkamış Harekatı’nda Niksar’dan Sarıkamış’a giden 9’uncu Alaydan da bahseden Tayarer, “Burada Tokat için önem arz eden 9. Alay’dan da bahsetmek gerekir. 1914 Nisan’ında Tokat ve Niksar’a konuşlanan 91. Alay halkın sevgi ve iltifatına tabi olmuştur. 3335 mevcudu ile 14 Kasım 1914 sabahı Niksar’dan hareket eden 91. Alay 3201 şehit, esir, kayıp vererek ancak 3 Ocak 1915’de 134 kişilik mevcudu ile Niksar’a geri dönebilmiştir. Niksar halkı koskoca alaydan geri kalan bu bir avuç kahramanı yüreklerine basarlar. Sonuç olarak, Türk Tarihimize bir felaket olarak geçen Sarıkarnış Harekatı, Türk askerinin her türlü zor şart altında vatanını korumak için hayatı pahasına harekete geçebileceğinin bir göstergesidir. Türk askerinin vatanına bağlılığı ve ölümü göze alan karakteri, vatanını düşmandan korumak için giriştiği her savaşta kendini göstermiştir. Dolayısıyla, Sarıkamış bir felaket olarak anılmadığı kadar, aynı zamanda gelecek nesillere her türlü zor şartlarda vatan için neler yapabileceğini de gösteren bir kahramanlık destanıdır. Bu vatan uğruna canlarını feda eden tüm şehitlerimizin ruhu şad olsun.” ifadelerini kullandı.
Konuşmaların ardından serginin açılış kurdelesi kesildi. Açılışa Tokat Belediye Başkan Yardımcısı Selahattin Kelemci, MHP İl Başkanı Ömer Çetin, TÜRKAV Şube Başkanı Metin Tayarer ve davetliler katıldı.
